Niemal każde miasto w Polsce może pochwalić się ulicą, osiedlem czy instytucją dumnie noszącą imię Stanisława Staszica. Ale czy ktokolwiek z nas wie o nim coś więcej? Stanisław Staszic – naprawdę warto poznać niektóre szczegóły z życia tej wybitnej postaci! Przyjrzyjmy się więc bliżej jego najistotniejszym dokonaniom.
Zdjęcie pochodzi ze strony polskaniezwykła.pl
Krótki życiorys Stanisława Staszica
Stanisław Staszic urodził się w Pile w 1755 roku i zapamiętany został jako wybitny przedstawiciel polskiego oświecenia. Ten pracowity, zdolny i bezinteresowny ksiądz był jednym z najbardziej wpływowych mieszkańców naszego kraju w tamtych czasach.
Najważniejsze daty związane z jego działalnością dla Rzeczypospolitej przedstawiają się następująco:
- W 1808 roku był członkiem Izby Edukacyjnej Księstwa Warszawskiego oraz prezesem Towarzystwa Przyjaciół Nauk (nawet ofiarował towarzystwu własną bibliotekę i zbiory przyrodnicze oraz zachęcał do badań innych członków Towarzystwa). W tym też roku zainicjował utworzenie Hrubieszowskiego Towarzystwa Rolniczego (proponując m.in. uregulowanie kwestii chłopskiej), został także członkiem Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych;
- od 1809 r. ministrem stanu Księstwa Warszawskiego;
- od 1810 r. radcą stanu Księstwa Warszawskiego;
- w latach 1818-1824 zastępcą ministra oświaty Królestwa Polskiego;
- w 1815 członkiem Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Królestwa;
- w 1816 r. został dyrektorem Wydziału (a później Dyrekcji) Przemysłu i Kunsztów w Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji. W tym samym roku założył Szkołę Akademiczno-Górniczą w Kielcach i Instytut Agronomiczny na Marymoncie, a później także Szkołę Przygotowawczą do Instytutu Politechnicznego. Tego też roku utworzono Królewski Uniwersytet, na czele którego stanął Staszic.
- od 1824 r. ministrem stanu Królestwa Polskiego.
To właśnie utworzenie Księstwa Warszawskiego w 1807 roku otworzyło Staszicowi drogę do urzędów publicznych, które były zamknięte przed nim jako mieszczaninem. Nie da się nie zauważyć, że żył zgodnie ze swoją dewizą, którą było wezwanie do „bycia narodowi użytecznym”.
Stanisław Staszic – dzieła i twórczość
Stanisław Staszic, jak wielokrotnie się podkreśla, był jednym z najciekawszych myślicieli i działaczy XVIII i XIX wieku. Nazywa się go także twórcą polskiej geopolityki, czyli nauki zajmującej się badaniem oddziaływania środowiska geograficznego na politykę międzynarodową.
Ponadto Staszic w dużej mierze przyczynił się do rozwoju przemysłu i górnictwa. Co ciekawe, nie tylko postarał się o odnowienie tradycji górnictwa węgla kamiennego (na obszarze dzisiejszej Dąbrowy Górniczej), ale też sam zajmował się badaniami geologicznymi. Pod jego kierownictwem zakładano lub rozbudowywano huty i kopalnie.
Wydał sporo istotnych dzieł, w tym „o ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski”, „Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego”, „Przestrogi dla Polski”, traktat polityczny „Myśli o równowadze politycznej w Europie”, a także trzytomowy poemat „Ród ludzki”. W tym ostatnim znalazła się krytyka Kościoła oraz porządków feudalnych.
Po rozbiorze Polski zajął się działalnością na rzecz rozwoju gospodarczego kraju i swoją pracą naukową.
Ślady Stanisława Staszica w Pile
W Pile znajduje się dom, w którym najprawdopodobniej urodził się Stanisław Staszic. Dziś budynek nazywany potocznie Staszicówką został przekształcony w Muzeum Stanisława Staszica. Jest to raczej skromny, parterowy obiekt. W trakcie powojennej odbudowy konstrukcję wymieniono na ceglaną, ale zachowano oryginalne piwnice, część komina, dawne podziały i układ wnętrz. Przywrócono również pierwotną konstrukcję szkieletową na elewacji. W ogrodzie na tyłach budynku latem odbywają się koncerty.
Innym śladem wybitnego Polaka w rodzinnej miejscowości jest Ławeczka Stanisława Staszica usytuowana na placu Konstytucji 3 Maja. Autorem Pomnika stał się ówczesny absolwent Akademii Sztuk Pięknych, dr Norbert Sarnecki. Staszic przedstawiony jest tutaj jako zamyślony mężczyzna, przeglądający pierwsze wydanie swojego dzieła „Przestrogi dla Polski”, ale jego wzrok kieruje się na osobę posiadającą się obok.
W Pile znajdziemy jeszcze jeden pomnik – stojący nad Gwdą, pomiędzy alejami Niepodległości i Jana Pawła II. Brązowa sylwetka mistrza została odsłonięta w 1960 roku, a była zaprojektowana przez poznańskiego artystę rzeźbiarza Edwarda Haupta.
Przeczytaj też: Największe atrakcje w Pile – dla dzieci i dla dorosłych
Pogrzeb Stanisława Staszica
Ojciec Geologii Polskiej, Stanisław Staszic zmarł w Warszawie 20 stycznia 1826 roku. Co ciekawe, jego pogrzeb przerodził się w narodową manifestację, w której wzięło udział kilkadziesiąt tysięcy Warszawiaków. W wydarzeniu brał udział nawet Fryderyk Chopin (mający wówczas 16 lat).
Grób tego wybitnego Polaka znajduje się przy dawnym kościele klasztornym Ojców kamedułów na Bielanach. Przez 4 lata po śmierci Staszica był on miejscem spotkań warszawskiej młodzieży i członków ruchów patriotycznych.